Κατάθλιψη: Συμπτώματα και προειδοποιητικά σημάδια.

Πώς θα καταλάβω αν πάσχω από κατάθλιψη και πώς να λάβω τη βοήθεια που χρειάζομαι;

Το να νιώθει κανείς «στα κάτω του» κάπου- κάπου είναι φυσιολογικό. Όταν όμως συναισθήματα απελπισίας και απόγνωσης εμμένουν και δεν μπορείτε να απαλλαγείτε από αυτά όσες προσπάθειες και αν κάνετε, τότε είναι πολύ πιθανό να πάσχετε από κατάθλιψη. Η  κατάθλιψη δυσκολεύει το άτομο να είναι απόλυτα λειτουργικό και να μπορεί να ευχαριστιέται πράγματα στη ζωή του, όχι τουλάχιστον με τον τρόπο που το έκανε παλιότερα. Όσο απεγνωσμένοι και αν νιώθετε, υπάρχουν τρόποι να μπορέσετε να νιώσετε καλύτερα. Κατανοώντας τους λόγους που σας έχουν οδηγήσει στην κατάθλιψη και αναγνωρίζοντας το κάθε σύμπτωμα και τύπο αυτής, θα είστε σε θέση να κάνετε το πρώτο βήμα αντιμετώπισης του προβλήματος.

Τι είναι η κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη είναι μια συνήθης  και εξουθενωτική διαταραχή διάθεσης. Είναι κάτι περισσότερο από μεγάλη στεναχώρια ως αντίδραση του ατόμου στις δυσκολίες της ζωής. Η κατάθλιψη αλλάζει τον τρόπο που σκέφτεται, που νιώθει και που ενεργεί το άτομο στην καθημερινότητά του. Παρεμβαίνει στην ικανότητά του να εργαστεί, να μελετήσει, να φάει και να διασκεδάσει όπως έκανε στο παρελθόν. Συναισθήματα ανικανότητας, απελπισίας και ματαιότητας είναι πολύ συχνά και μόνιμα με πολύ λίγη ή και καθόλου ανακούφιση ανά διαστήματα. 

Κάποιοι άνθρωποι περιγράφουν την κατάθλιψη ως μια ζωή «στα μαύρα» ή μια καταδίκη, άλλοι νιώθουν χωρίς ζωή, κενοί και χωρίς κανένα συναίσθημα. Οι άντρες κυρίως πολλές φορές εκφράζουν οργή και ανησυχία. Ανεξάρτητα από το πώς βιώνει ο καθένας την κατάθλιψη, αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να μετατραπεί σε πολύ σημαντικό πρόβλημα υγείας. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι τα συναισθήματα της απόγνωσης και της ματαιότητας είναι μόνο συμπτώματα και όχι η πραγματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη. Υπάρχουν πολλά βήματα αυτο-βοήθειας τα οποία μπορείτε να ακολουθήσετε προκειμένου να ανέβει η διάθεσή σας, να αντιμετωπίσετε την κατάθλιψη και να πάρετε και πάλι τη ζωή σας στα χέρια σας. 

Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;

Η κατάθλιψη έχει διαφορετική επίδραση σε κάθε άνθρωπο. Υπάρχουν όμως κάποια κοινά σημάδια και συμπτώματα. Είναι  σημαντικό να θυμάστε ότι τα συμπτώματα αυτά είναι φυσιολογικά και τα νιώθει ο κάθε άνθρωπος στην πορεία της ζωής του. Αλλά, όσο περισσότερα εμφανίζετε, όσο πιο έντονα είναι και όσο περισσότερο διαρκούν, τόσο πιο πιθανό είναι να πάσχετε από κατάθλιψη. 

10 συχνά συμπτώματα κατάθλιψης

1. Συναισθήματα απόγνωσης και απελπισίας. Μηδενική προοπτική- τίποτα δεν πρόκειται  ποτέ να γίνει καλύτερο και δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να γίνει για να αισθανθείτε καλύτερα.
2. Μειωμένο ενδιαφέρον για τις καθημερινές δραστηριότητες. Δε νοιάζεστε πια για χόμπυ που είχατε, ψυχαγωγία, κοινωνικές δραστηριότητες ή για το σεξ. Έχετε  χάσει την ικανότητα να νιώθετε χαρά και ευχαρίστηση.
3. Αλλαγές στην όρεξη και στο βάρος σας. Σημαντική αύξηση ή μείωση βάρους- διαφορά μεγαλύτερη του 5% του βάρους σας σε  ένα μήνα. 
4. Αλλαγές στον ύπνο. Είτε αϋπνία (συνήθως κατά τις πρώτες πρωινές ώρες) ή υπερβολικά πολλές ώρες ύπνου.  
5. Θυμός ή ευερεθιστότητα. Ταραχή, ανησυχία, ακόμα και βίαια ξεσπάσματα. Η ανοχή σας είναι πολύ περιορισμένη, θυμώνετε εύκολα και όλοι σας εκνευρίζουν.
6. Μειωμένη ενέργεια. Κούραση, νωθρότητα και σωματική κατάπτωση. Νιώθετε το σώμα σας βαρύ και η παραμικρή δραστηριότητα σας εξουθενώνει ή θέλετε περισσότερο χρόνο για να την ολοκληρώσετε. 
7. Αποστροφή εαυτού- έντονο αίσθημα ματαιότητας και ενοχής. Κρίνετε πολύ αυστηρά τον εαυτό σας για λάθη που έχετε κάνει.
8. Επικίνδυνη συμπεριφορά. Κάνετε πράγματα για να ξεφύγετε από την κατάσταση σας που σας φέρνουν σε κίνδυνο (π.χ. χρήση ουσιών, τζόγος, απερίσκεπτη οδήγηση, επικίνδυνα σπορ)
9. Προβλήματα συγκέντρωσης. Δυσκολεύεστε να επικεντρωθείτε σε κάτι, να πάρετε αποφάσεις ή να θυμηθείτε πράγματα.
10. Αναίτιοι πόνοι. Αύξηση σωματικών πόνων όπως πονοκεφάλων, πόνων στην πλάτη, στους μύες ή στο στομάχι.

Κατάθλιψη και αυτοκτονικότητα

Η κατάθλιψη είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για αυτοκτονία. Η βαθιά απόγνωση που χαρακτηρίζει τα άτομα με κατάθλιψη είναι δυνατό να κάνει τη αυτοκτονία να φαίνεται η μόνη λύση διαφυγής από τον πόνο. Αν γνωρίζετε κάποιον που πάσχει από κατάθλιψη, θα πρέπει να πάρετε στα σοβαρά οποιαδήποτε αναφορά κάνει σε αυτοκτονικές ιδέες ή απόπειρες και να προσέξετε πολύ αν παρατηρήσετε κάποιο από τα ακόλουθα προειδοποιητικά σημάδια:

1. Μιλάει για αυτοκτονία ή για πρόθεση να κάνει κακό στον εαυτό του
2. Εκφράζει πάρα πολύ έντονα συναισθήματα απόγνωσης και απελπισίας
3. Ασυνήθιστη ενασχόληση με το θέμα του θανάτου.
4. Επικίνδυνη συμπεριφορά, σα να προκαλεί την τύχη του (π.χ. επικίνδυνη οδήγηση)
5. Επικοινωνεί με φίλους και γνωστούς για να τους αποχαιρετήσει 
6. Κλείνει υποθέσεις και υποχρεώσεις που ήταν ανοιχτές 
7. Χρησιμοποιεί φράσεις όπως: «Ο κόσμος θα ήταν καλύτερος χωρίς εμένα» ή «Θέλω να φύγω.»
8. Ξαφνική αλλαγή: από πολύ έντονα καταθλιπτική συμπεριφορά, ξαφνικά δείχνει ήρεμος και χαρούμενος.

Αν φοβάστε ότι κάποιος μπορεί να κάνει κακό στον εαυτό  του ή σκέφτεται την αυτοκτονία, εκφράστε τον προβληματισμό σας και αναζητήστε βοήθεια αμέσως! Το να αναλάβετε αμέσως δράση είναι δυνατό να σώσει μια ανθρώπινη ζωή!

Πώς διαφέρουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης ανάλογα με το φύλο και την ηλικία;

Η κατάθλιψη έχει διάφορες μορφές ανάλογα με το φύλο και την ηλικία του ατόμου που νοσεί. Τα συμπτώματα είναι διαφορετικά ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες ή ανάμεσα σε νέα  άτομα και σε μεγάλους ενήλικες.

Άνδρες με κατάθλιψη

Οι καταθλιπτικοί άνδρες είναι λιγότερο πιθανό να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα αυτο- απομόνωσης και απελπισίας που νιώθουν. Αντίθετα, τείνουν να παραπονιούνται για έντονη κούραση, να είναι πιο ευέξαπτοι, να αντιμετωπίζουν προβλήματα στον ύπνο και να χάνουν το ενδιαφέρον τους για δουλειά ή άλλες δραστηριότητες που τους ευχαριστούσαν στο παρελθόν. Επιπλέον, είναι πιο πιθανό να εμφανίζουν συμπτώματα όπως θυμός, επιθετικότητα, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά ή/και χρήση ουσιών.

Γυναίκες με κατάθλιψη

Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εμφανίζουν συμπτώματα όπως: έντονο συναίσθημα ενοχής, υπερβολικός ύπνος, υπερφαγία και αύξηση βάρους. Η κατάθλιψη στις γυναίκες επηρεάζεται πολύ και από ορμονολογικούς παράγοντες, ειδικά κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, της εγκυμοσύνης και της λοχείας. Μάλιστα, 1 στις 7 γυναίκες που γεννούν αντιμετωπίζουν επιλόχειο κατάθλιψη. 

Εφηβική κατάθλιψη

Ευερεθιστότητα, θυμός και επιθετική συμπεριφορά (σωματική ή λεκτική) είναι συνήθως τα συχνότερα και εμφανέστερα συμπτώματα της εφηβικής κατάθλιψης. Η θλίψη και η στεναχώρια απουσιάζουν. Μπορεί ταυτόχρονα οι έφηβοι να παραπονιούνται για πονοκεφάλους, πόνο στο στομάχι ή άλλα σωματικά συμπτώματα. 

Μεγαλύτεροι ενήλικες με κατάθλιψη

Οι μεγαλύτεροι ενήλικες  συνήθως έχουν περισσότερο σωματικά παρά συναισθηματικά συμπτώματα: κούραση, αναίτιοι πόνοι στο σώμα, προβλήματα μνήμης. Ταυτόχρονα, είναι πιθανό να παραμελούν την εμφάνισή τους και να μην είναι τόσο συνεπείς στην παρακολούθηση της υγείας τους (λήψη φαρμάκων, επισκέψεις σε γιατρούς, τσεκ απ κ.α.) 

Τι προκαλεί την κατάθλιψη και ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Ενώ κάποιες ασθένειες έχουν ξεκάθαρη αιτιολογία (ιατρικής φύσεως)  και έτσι η θεραπεία τους είναι πολύ πιο εύκολη και συγκεκριμένη, με την κατάθλιψη τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Δεν πρόκειται απλά για αποτέλεσμα λανθασμένης εγκεφαλικής λειτουργίας, οπότε να μπορεί να θεραπευτεί φαρμακευτικά με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Η κατάθλιψη οφείλεται σε έναν συνδυασμό βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Με άλλα λόγια, ο τρόπος ζωής που υιοθετεί κανείς, οι σχέσεις και ο τρόπος που αντιμετωπίζει διάφορες καταστάσεις παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο- ίσως μεγαλύτερο από ότι η κληρονομικότητα, τα γονίδια ή η βιολογική προδιάθεση.

Παράγοντες κινδύνου που καθιστούν το άτομο πιο ευάλωτο στην κατάθλιψη:

1. Μοναχικότητα και απομόνωση
2. Μειωμένη κοινωνική υποστήριξη
3. Κάποιο πρόσφατο περιστατικό που δημιούργησε άγχος και ανησυχία
4. Οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης
5. Προβλήματα στις σχέσεις ή στο γάμο
6. Οικονομικά προβλήματα
7. Κάποιο τραύμα στην παιδική ηλικία ή κακοποίηση
8. Χρήση ουσιών ή υπερκατανάλωση αλκοόλ
9. Ανεργία
10. Προβλήματα υγείας ή κάποιο χρόνιο νόσημα

Η αιτία που πυροδότησε την εμφάνιση της κατάθλιψης παίζει σημαντικό ρόλο και βοηθάει πολύ στον προσδιορισμό της κατάλληλης παρέμβασης και θεραπείας. Το να κατανοήσει το άτομο τους βαθύτερους και ουσιαστικούς λόγους που το οδήγησαν στην κατάθλιψη θα το βοηθήσει και να ξεπεράσει το πρόβλημα. Για παράδειγμα, αν η κατάθλιψή σας σχετίζεται με το ότι κάνετε μια δουλειά χωρίς προοπτική, ενδεχομένως το να προσπαθήσετε να βρείτε μια απασχόληση με προοπτική καριέρας να σας βοηθήσει περισσότερο από το να πάρετε αντικαταθλιπτικά. Αν έχετε μετακομίσει πρόσφατα και είστε νέος στην περιοχή με αποτέλεσμα να νιώθετε μόνος και δυστυχισμένος, το να προσπαθήσετε να κοινωνικοποιηθείτε θα σας τονώσει ψυχολογικά περισσότερο από το να ξεκινήσετε κάποια θεραπεία. Σε τέτοιες απλοποιημένες περιπτώσεις, το καταθλιπτικό συναίσθημα μετριάζεται με το να αλλάξετε τις συνθήκες.

Τι μπορείτε να κάνετε για να νιώσετε καλύτερα.

Όταν σας νικάει η κατάθλιψη ενδεχομένως νιώθετε ότι δεν υπάρχει φως στο τούνελ. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε ώστε  να φτιάξετε τη διάθεσή σας. Το μυστικό είναι να ξεκινήσετε με μικρούς και εφικτούς στόχους και σταδιακά να εμπλουτίζετε αυτά που καταφέρνετε, προσπαθώντας να κερδίζετε έστω και λίγο παραπάνω μέρα με τη μέρα. Το να νιώσετε καλύτερα χρειάζεται χρόνο. Μπορείτε όμως να το καταφέρετε παίρνοντας θετικές αποφάσεις για τον εαυτό σας.

Επιδιώξτε την επικοινωνία με άλλους ανθρώπους. Η απομόνωση τροφοδοτεί την κατάθλιψη. Επομένως, απευθυνθείτε σε φίλους και αγαπημένα σας πρόσωπα, ακόμα και αν νιώθετε ότι θέλετε να μείνετε μόνοι ή μακριά από τους άλλους. Η πολύ απλή κίνηση του να μιλήσετε στους άλλους για αυτά που νιώθετε μπορεί να είναι τεράστια βοήθεια για εσάς. Το άτομο στο οποίο θα απευθυνθείτε δεν είναι ανάγκη να είναι σε θέση να σας βοηθήσει. Αρκεί να είναι καλός ακροατής- να σας ακούσει με προσοχή, χωρίς να σας διακόψει  ή να σας κριτικάρει.

Κινητοποιηθείτε. Όταν η κατάθλιψη σας νικά, ακόμα και το να σηκωθείτε από το κρεβάτι σας φαίνεται εξουθενωτικό. Όμως, η τακτική άσκηση και η γυμναστική είναι δυνατό να είναι τόσο αποτελεσματική στην κατάστασή σας όσο και η αντικαταθλιπτική αγωγή όσον αφορά στα συμπτώματα της κατάθλιψης. Φροντίστε να κάνετε καθημερινά μικρούς περιπάτους ή βάλτε μουσική και χορέψτε. Ξεκινήστε με απλές δραστηριότητες τις οποίες θα κάνετε πιο σύνθετες σταδιακά.

Καταναλώστε τροφές που θα σας φτιάξουν τη διάθεση. Μειώστε τις τροφές που μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεσή σας, όπως η καφεΐνη, το αλκοόλ, τα ακόρεστα λίπη, η ζάχαρη και οι υδατάνθρακες.

Βρείτε τρόπους να εμπλακείτε  με τον κόσμο. Περάστε χρόνο στη εξοχή, υιοθετήστε ένα κατοικίδιο ζωάκι, γίνετε εθελοντής σε μια δράση που σας αγγίζει, ξεκινήστε ένα καινούριο χόμπυ ή ξαναπιάστε μια παλιά δραστηριότητα που σας ευχαριστούσε. Στην αρχή δε θα νιώθετε τόσο καλά όπως παλιά, αλλά όσο εμπλέκεστε με δραστηριότητες ξανά θα ξεκινήσετε να νιώθετε καλύτερα.

Πότε να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια.

Αν η υποστήριξη από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον και οι θετικές αλλαγές στον τρόπο ζωής σας δεν είναι αρκετά ώστε να απαλλαγείτε από τα συμπτώματα που σας ταλαιπωρούν, ίσως έχει έρθει η ώρα να αναζητήσετε βοήθεια από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές θεραπείες κατά της κατάθλιψης:

Ψυχοθεραπεία. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάθλιψης προϋποθέτει έναν ειδικά εκπαιδευμένο ψυχοθεραπευτή που διαθέτει τη γνώση και τις τεχνικές να σας κινητοποιήσει ώστε  να προβείτε στις απαραίτητες ενέργειες που θα σας βοηθήσουν. Επιπλέον, η θεραπεία θα σας δώσει τα κατάλληλα εφόδια ώστε να αναγνωρίζετε τα προειδοποιητικά σημάδια της κατάθλιψης και να ενεργείτε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην ξαναπέσετε στα δίχτυα της.

Φαρμακευτική αγωγή. Ίσως να είναι αναπόφευκτη σε μείζονες καταστάσεις ή όπου υπάρχει αυτοκτονικότητα ή επιθετική συμπεριφορά. Είναι αποτελεσματική ως προς το ότι ανακουφίζει από τα συμπτώματα στις περισσότερες περιπτώσεις. Δεν πρόκειται όμως για θεραπεία και τα αποτελέσματα είναι βραχυπρόθεσμα. Επιπλέον, τη λήψη φαρμάκων ακολουθούν και οι παρενέργειες, γι΄ αυτό καλό θα ήταν να πάρετε όλες τις πληροφορίες και να είστε κατάλληλα προετοιμασμένοι και ενημερωμένοι ώστε να πάρετε την καλύτερη για εσάς απόφαση.

Δε θα πρέπει βέβαια να ξεχνάτε ότι η κάθε περίπτωση και ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, όπως θα πρέπει να είναι και η θεραπεία του. Συνήθως, ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος παρέμβασης σε κάποια διαγνωσμένη καταθλιπτική διαταραχή είναι ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης, ώστε το άτομο να απαλλαγεί μεν από τα συμπτώματα που το βασανίζουν, αλλά και να πάρει τη δύναμη και τις πληροφορίες που χρειάζεται για τον εαυτό του, ώστε να μη χρειαστεί να το ξαναπεράσει.