Η μετάβαση από τη βρεφική στην προσχολική ηλικία είναι ιδιαίτερα σημαντική τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς τους. Τόσο σωματικά όσο και ψυχικά πραγματοποιούνται πολύ γρήγορα πολλές αλλαγές στις οποίες καλείστε να ανταποκριθείτε και να προσαρμοστείτε.
Και μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις με τις οποίες θα βρεθείτε αντιμέτωποι είναι η προσαρμογή στον παιδικό σταθμό και το προνήπιο.
Πρόκειται για την πρώτη επαφή του παιδιού με τον έξω κόσμο χωρίς τους γονείς του ή τα πρόσωπα φροντίδας που τον περιέβαλαν μέχρι τότε. Φεύγει από την οικειότητα του σπιτιού του και γνωρίζει νέα πρόσωπα και περιβάλλοντα. Για πρώτη φορά βρίσκεται μόνο του σε ένα χώρο που δεν γνωρίζει. Και είναι και η πρώτη φορά που οι γονείς λαμβάνουν πληροφορίες για το παιδί τους από κάποιον που δεν γνώριζαν πριν και είναι ουδέτερος παρατηρητής. Γι’ αυτό και συχνά ανησυχείτε και περιμένετε με αγωνία να μάθετε από τους δασκάλους πώς τα πήγε. Ανυπομονείτε να ακούσετε ότι περνάει υπέροχα στο καινούριο του περιβάλλον και είναι όλα καλά.
Δυστυχώς, τα καλά νέα πολλές φορές δεν έρχονται από την αρχή. Πολύ συχνά τα παιδιά (και οι γονείς τους) δυσκολεύονται να βιώσουν ομαλά τη μετάβαση αυτή. Και είναι αναμενόμενο. Χρειάζεστε όλοι χρόνο να συνηθίσετε τη νέα πραγματικότητα.
Ουσιαστικά, η προσαρμογή στο προνήπιο είναι η πρώτη αληθινή πρόκληση που έχετε να αντιμετωπίσετε, τόσο εσείς όσο και τα παιδιά σας. Η επιτυχής έκβαση της πρόκλησης αυτής θα είναι μια τεράστια συναισθηματική ώθηση για τη μετέπειτα ζωή του παιδιού και μια αληθινή κατάκτηση.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να προετοιμάσετε κατάλληλα τα παιδιά. Φροντίστε να τους έχετε δώσει μια ιδέα για το πώς θα είναι στο προνήπιο, πριν πάνε. Η πειθαρχία καλό θα ήταν να υπάρχει και στο σπίτι, ώστε να μπορεί να περνά καλά και να είναι χαρούμενο στο σχολείο του.
Ξεκινήστε να μιλάτε στα παιδιά για το σχολείο και να τα προετοιμάζετε πολύ πριν την πρώτη τους ημέρα εκεί. Χρειάζονται χρόνο να συνειδητοποιήσουν ότι θα υπάρξει μια αλλαγή στη ζωή τους.
Παγίδες που καλό θα ήταν να αποφύγετε
Πολλές φορές η αγάπη για τα παιδιά σας μπορεί να σας οδηγήσει στο να υιοθετεί συμπεριφορές που θα τα δυσκολέψουν στην προσαρμογή τους στο σχολείο και τους κανόνες αυτού.
- Ίσως επαινείτε τα παιδιά περισσότερο από ότι χρειάζεται
Αναλογιστείτε μήπως είστε υπέρ του δέοντος ενθουσιασμένοι όταν καταφέρνουν κάτι.
Είναι σημαντικό να επιβραβεύουμε τα παιδιά όταν καταφέρνουν κάτι, γιατί έτσι τονώνεται η αυτοπεποίθησή τους. Ωστόσο, αν τα επαινείτε για το παραμικρό κατόρθωμα, τα “εθίζετε” στην επιβράβευση. Έτσι, καταλήγουν να κάνουν πράγματα μόνο και μόνο για να λάβουν από εσάς το χειροκρότημα, την αγκαλιά, ακόμα και κάποιο δώρο. Κάτι που δεν θα λάβουν απαραίτητα με την ίδια ένταση στο σχολείο, γεγονός που θα τα απογοητεύσει και θα νιώσουν ματαίωση.
Όταν, λοιπόν, το παιδί καταφέρνει κάτι για πρώτη φορά ή έχει προσπαθήσει πολύ για να κάνει κάτι, είναι σημαντικό να το ενθαρρύνετε και να το επαινέσετε, ώστε να νιώσει ότι είστε ευχαριστημένοι.
Όταν όμως το έχει κατακτήσει και η διαδικασία εκμάθησης της δραστηριότητας έχει ολοκληρωθεί, θα πρέπει η αντίδραση από εσάς σε κάθε επιτυχημένη προσπάθεια να μειώνεται σε ένταση. Τα παιδιά πρέπει να κάνουν πράγματα για να διευκολύνονται τα ίδια και να νιώθουν εκείνα ικανοποίηση από τις πράξεις τους και όχι για να ευχαριστήσουν εσάς.
Πριν, λοιπόν, πάνε στο σχολείο τα παιδιά καλό θα ήταν να έχουν συνηθίσει να μην χρειάζονται επιβεβαίωση συνεχώς από εξωτερικούς παράγοντες αλλά να ικανοποιούνται τα ίδια από τα επιτεύγματά τους και αυτό να τους αρκεί.
Αν έχουν κατακτήσει αυτό, δε θα απογοητεύονται στην τάξη όταν η δασκάλα θα τα αφήνει να ολοκληρώσουν μόνα τους μια εργασία για να κάνει κάτι άλλο ή να βοηθήσει κάποιο άλλο παιδάκι.
Φυσικά και είναι σημαντικό να λαμβάνουν επαίνους και από τους δασκάλους τους όταν καταφέρνουν κάτι. Αλλά είναι εξίσου σημαντικό να μην το επιζητούν συνεχώς και να μην απογοητεύονται όταν δεν το λαμβάνουν για πράγματα που έχουν κατακτήσει.
- Ίσως δίνετε στα παιδιά περισσότερη προσοχή από όση χρειάζεται
Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που χρειάζεται να μάθουν τα παιδιά ώστε να γίνει επιτυχώς η μετάβασή τους στο σχολείο και να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες μιας τάξης είναι να μπορούν να συνεχίσουν μια δραστηριότητα ακόμα και αν δεν αποτελούν το κέντρο της προσοχής.
Αν τα παιδιά έχουν συνηθίσει ότι οι γονείς τους είναι διατεθειμένοι να παρατήσουν τα πάντα για να τους δώσουν προσοχή και να ασχοληθούν μαζί τους ανά πάσα στιγμή, περιμένουν την ίδια αντιμετώπιση από όλους.
Φυσικά και δεν είναι σωστό να λέτε συνεχώς στα παιδιά σας ότι είστε απασχολημένοι και δεν μπορείτε να ασχοληθείτε μαζί τους. Το ίδιο λάθος είναι όμως να μην έχουν ακούσει από εσάς ποτέ ότι είστε απασχολημένοι με κάτι άλλο και ότι θα πρέπει να περιμένουν για να ασχοληθείτε μαζί τους. Είναι σημαντικό τα παιδιά να μπορούν να κάνουν κάτι μόνα τους γνωρίζοντας ότι εσείς έχετε μια σημαντική ασχολία που αποτελεί προτεραιότητα και ότι θα είστε μαζί τους όταν ολοκληρωθεί.
- Ίσως τα παιδιά σας να μην έχουν ιδέα τι σημαίνει να κάνουν ησυχία
Ο ενθουσιασμός όταν υπάρχει ένα παιδί στο σπίτι μπορεί να κάνει τους γονείς να νομίζουν ότι όλο το σπίτι τελεί υπό την παρουσία του και εκείνο έχει συνεχώς το δικαίωμα να παίζει και να φωνάζει. Και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα παιδιά να μην γνωρίζουν ότι κάποιες φορές χρειάζεται να κάνουν ησυχία (και ότι αυτό μπορεί να είναι εξίσου διασκεδαστικό).
Ένα παιδί που αποτελεί συνεχώς το κέντρο της προσοχής στο σπίτι, νιώθει ότι καθήκον του είναι να μονοπωλεί και να διασκεδάζει τους ενήλικες, με αποτέλεσμα να τρέχει συνεχώς ή να κάνει φασαρία.
Όταν ένα παιδί είναι συνηθισμένο σε αυτή τη συμπεριφορά, το πιθανότερο είναι να την επαναλάβει και στην τάξη. Και το να τρέχει και να φωνάζει την ώρα που αναμένεται να κάθεται στην καρέκλα του και να κάνει κάποια άλλη δραστηριότητα δε θα το κάνει ιδιαίτερα αγαπητό στα άλλα παιδιά και θα οδηγήσει σε κάποια παρατήρηση από τους δασκάλους.
- Ίσως το παιδί δεν έχει μάθει να προσπαθεί μέχρι να τα καταφέρει
Για να περνούν καλά στο σχολείο και να τα καταφέρνουν τα παιδιά χρειάζεται να έχουν την αυτοπεποίθηση να προσπαθήσουν κάτι, ακόμα και αν τους φαίνεται δύσκολο. Θα πρέπει να έχουν τη θέληση να επιμείνουν μέχρι να τα καταφέρουν. Και την ελαστικότητα να αντέχουν την κριτική και να μην τα επηρεάζει.
Ως γονείς που υπεραγαπάτε (και καλά κάνετε) τα παιδιά σας, θέλετε να τα προστατέψετε από την αποτυχία και το τραύμα που μπορεί να τους προκαλέσει. Συχνά, συνηθίζουμε να επεμβαίνουμε για να τα βοηθήσουμε όταν βλέπουμε ότι δυσκολεύονται. Κάνοντας όμως αυτό, παρεμβαίνουμε στη διαδικασία της μάθησης και τελικά τα μαθαίνουμε να υπεκφεύγουν ή να ψάχνουν τη λύση από εξωτερικές πηγές εγκαταλείποντας την προσπάθεια.
- Ίσως δεν δείχνετε τον πραγματικό εαυτό σας στα παιδιά σας
Αφήνοντας τα παιδιά να δουν τα πραγματικά σας συναισθήματα, τα παιδιά ίσως τρομάξουν. Αλλά και κρύβοντας όλα σας τα συναισθήματα, είναι εξίσου λάθος.
Δεν είναι κακό τα παιδιά να δουν τους γονείς τους θυμωμένους, αναστατωμένους ή φοβισμένους κάποιες φορές. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι και οι άλλοι έχουν τα ίδια συναισθήματα με εκείνα κάποιες φορές και ότι αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό.
Τι να κάνετε
- Σταματήστε να επιβραβεύετε τα παιδιά με το παραμικρό
Δείξτε στα παιδιά να κάνουν πράγματα μόνα τους για τον εαυτό τους. Μάθετέ τα να επαινούν μόνα τους τον εαυτό τους και να μην το περιμένουν από εσάς. Είναι σαφώς καλύτερο να λένε: “Τα κατάφερα!” με περηφάνια από το να περιμένουν να τους το πείτε εσείς.
Και είναι σίγουρο ότι δεν θα το κάνουν από μόνα τους αν πάντοτε προλαβαίνετε να τα επιβραβεύετε πριν καταλάβουν τι έχουν κάνει και αν τα έχουν καταφέρει.
- Μην τα παρατάτε όλα όταν τα παιδιά επιζητούν την προσοχή σας
Δεν είναι σωστό να λέτε συνεχώς στα παιδιά “όχι” και ότι είστε απασχολημένοι για να ασχοληθείτε μαζί τους. Αλλά είναι το ίδιο άσχημο να τα παρατάτε όλα για χάρη τους.
Υιοθετήστε φράσεις όπως:
“Σε παρακαλώ περίμενε. Θα ακούσω τι θέλεις να μου πεις όταν τελειώσω τη συζήτησή μου με τη θεία”
“Μπορείς σε παρακαλώ να περιμένεις να στείλω αυτό το e-mail; Μετά θα έρθω αμέσως να δω τη ζωγραφιά σου.”
“Περίμενε σε παρακαλώ να τελειώσω αυτό που κάνω και μετά θα σου φτιάξω ένα σάντουιτς να φας.”
Όλες αυτές είναι απαιτήσεις που μπορούν να έχουν οι γονείς από παιδιά προσχολικής ηλικίας.
- Μάθετε τα παιδιά να περιμένουν τη σειρά τους
Μάθετε στα παιδιά ότι όλοι έχουν το δικαίωμα να πηγαίνουν πρώτοι. Αλλά ο καθένας έχει τη σειρά του και δεν είναι κακό κάποιες φορές να είμαστε και τελευταίοι.
- Μάθετε στα παιδιά ότι είναι σημαντικό να κάνουν ησυχία μερικές φορές
Είναι σημαντικό τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να γνωρίζουν ότι μπορούν να είναι ήρεμα και να συνυπάρχουν με άλλους ανθρώπους χωρίς να φωνάζουν, αλλά κάνοντας ο καθένας κάτι διαφορετικό. Δεν είναι απαραίτητο όταν βρίσκονται με κάποιον άλλον να μιλούν μεταξύ τους ή να διασκεδάζουν ο ένας τον άλλον.
Το να κάνει ο καθένας κάποια άλλη δραστηριότητα ενώ βρίσκονται στον ίδιο χώρο μαθαίνει πολλά πράγματα σε ένα παιδί. Όπως επίσης και το να επισκέπτεστε χώρους όπου απαιτείται ησυχία και ευπρεπής συμπεριφορά (για λίγη ώρα).
- Μάθετε στα παιδιά να προσπαθούν με επιμονή
“Συνέχισε την προσπάθεια!” , “Τα πας πολύ καλά, θα τα καταφέρεις”. Πρόκειται για φράσεις πολύ βοηθητικές όταν βλέπετε ότι το παιδί που προσπαθεί κάτι κάπου κολλάει. Και είναι προτιμότερο από το να το βοηθήσετε στην πράξη αν τα καταφέρει.
- Μιλήστε στα παιδιά για τα συναισθήματα
Φέρτε το παιδί σε επαφή με τα συναισθήματα. Τόσο τα αρνητικά όσο και τα θετικά. Μάθετέ του ότι όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και αποδεκτά. Όλοι νιώθουν συναισθήματα. Παροτρύνετέ τα να εκφράζουν αυτά που νιώθουν.
Και να ακούτε πάντοτε τα συναισθήματα που σας εκφράζουν. Ακούστε τους φόβους και τις ανασφάλειές τους όσο ανούσια και αν σας φαίνονται. Δείξτε ενσυναίσθηση και αναγνωρίστε τα. Μην τα αρνείστε ή κάνετε ότι δεν υπάρχουν με τη πεποίθηση ότι έτσι θα τα διώξετε μακριά.
Γενικά, η πρώτη αυτή πρόκληση των παιδιών, η είσοδός τους στην προσχολική ηλικία και η μετάβαση από τον παιδικό σταθμό (αν πηγαίνει) στο προνήπιο φαντάζει τρομακτική (και μερικές φορές είναι- τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους γονείς τους). Φαντάζει δύσκολο ένα μωρό- μέχρι πριν λίγο- σταδιακά να βγαίνει μόνο του να αντιμετωπίσει τον κόσμο.
Αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά του και έχοντας τη δυνατότητα να τα εκφράζει, θα νιώθει πιο σίγουρο και ασφαλές.
Και ένα ασφαλές συναισθηματικά παιδί, είναι πιο ανθεκτικό σε όλες τις αλλαγές στις οποίες καλείται να προσαρμοστεί.
